علی‌رغم نقش موثر صنعت پرورش شتر در خودکفایی غذایی و جایگاه آن در اقتصاد مقاومتی، اما حمایت برای احداث واحدهای فرآوری محصولات و خلق ارزش افزوده، بسیار کمرنگ بوده و این امر سبب کاهش عایدی شترداران و بی رغبتی به این صنعت شده است.
استان گلستان به سبب برخورداری از چند صد هزار هکتار اراضی مرتعی و همچنین شرایط آب و هوایی مناسب در زمره مناطق مستعد پرورش شتر در کشور تلقی می‌شود.
شتر پستانداری حلال گوشت است که به سبب مقاومت بالا در برابر بیماری‌ها و تنش‌های آبی و همچنین علوفه مصرفی حداقلی و البته با گستره غدایی گسترده ( چرای هر علوفه و بوته) از مزیت‌های مطلوب‌تری نسبت به سایر دام‌های اهلی مانند گوسفند گاو و بز برخوردار است.
فروش شیر، گوشت، کرک و پشم شتر در کنار استفاده در فعالیت‌های گردشگری از جمله محاسن این چهارپای محبوب دشت‌های شمالی استان گلستان است که در صورت سرمایه‌گذاری و حمایت دولت می‌تواند بخشی از دغدغه‌های اشتغال مردم گلستان را برطرف کند. در دهه‌های گذشته فرایند شترداری و پرورش شتر در گلستان وضعیت مطلوبی داشت؛ اما با وجود همه پتانسیل‌های موجود در گلستان این روزها این حرفه از دوران اوج خود فاصله گرفته و رغبت مردم به آن کم شده است.
نبود واحدهای فراوری شیر و دوغ و بسته‌بندی این محصولات و همچنین فقدان کشتارگاه ویژه شتر و کم توجهی و حمایت حداقلی دولتمردان به این فعالیت تولیدی، سبب شده تا عایدی و درآمد فعالان این بخش روز به روز کاهش و تعداد کمتری از مردم منطقه تمایل به فعالیت در این بخش داشته باشند.
فروش سنتی شیر و دوغ شتر، جوابگو هزینه‌ها نیست
عبدالقیوم تاتاری یکی از پرورش دهندگان شتر در شهرستان گمیشان اظهار کرد: آمارهای جهانی بیانگر آن است که همه کشورها به دنبال توسعه صنعت شترداری هستند و این موضوع از تعداد جمعیت رو به افزایش شتر در جهان کاملاً مشخص است.
این معلم بازنشسته افزود: حدود ۵۰ یا ۶۰ سال قبل تمام صحرا و دشت‌های منطقه مملو از شتر بود و شاید ۲۰ تا ۳۰ هزار نفر شتر در این منطقه وجود داشت. تاتاری گفت: تغییر شکل زندگی ترکمن‌ها از عشایری به روستا نشینی و شهرنشینی سبب شد تا به مرور زمان طرفداران این صنعت کاهش یابد.وی ادامه داد: مواردی مانند افزایش هزینه‌های دارو و درمان، قیمت علوفه، محدود شدن چراگاه‌ها به سبب تراکم بالای روستاها، نبود بازار مطمئن تولیدات و بی‌توجهی به مقوله بسته‌بندی و ایجاد خلق ارزش افزوده سبب شده تا رغبت و تمایل مردم را شترداری کاهش یابد.
به نژادی شتر جدی گرفته شود
تاتاری افزود: همانطور که دولت در بخش گاو و گوسفند به نژادی انجام می‌دهد باید در بحث شتر هم وارد میدان شود؛ الان شترداران کشور همسایه در ترکمنستان ۱۰ تا ۱۵ کیلو شیر از هر شتر می‌دوشند اما این رقم در گلستان بین ۶ تا ۷ کیلو در نوسان است.
این معلم بازنشسته ادامه داد: اگر درآمد شتر داری افزایش یابدیا حمایت‌های دولت بیشتر شود؛ افراد با تجربه بسیاری در منطقه گمیشان هستند که می‌توانند بار دیگر وارد این صنعت شده و به اقتصاد و اشتغال گلستان کمک کنند.
وی افزود: نمی‌توان انتظار داشت که با فروش سنتی دوغ و یا گوشت شتر هزینه‌ها و مخارج شترداری تامین شود؛ پیش بینی یارانه برای گسترش این صنعت الزامی است.
وی افزود : در شرایطی که دامداران با مشکل قیمت بالای نهاده دامی روبرو هستند، در گمیشان با وجود مراتع وسیع ، پرورش دهندگان شتر دغدغه بسیار کمتری برای تهیه نهاده دامی دارند.
تاتاری ادامه داد: خارشتر موجود در مراتع تا ۶ ماه از سال به صورت خودرو در مناطق شمالی استان گلستان فراوان یافت می‌شود، به این ترتیب پرورش دهندگان شتر با استفاده از علوفه ضعیف و خشن تولید شیر و گوشت داشته باشند که بسیار ارزشمند است
باید به سراغ پرورش صنعتی شتر برویم
مرتضی کلنگی از کارشناسان تولیدات دامی گلستان گفت: شرایط اقلیمی استان گلستان همانند بسیاری از مناطق کشور طی سال‌های اخیر دچار تغییرات گسترده‌ای شده است؛ و بخش‌های زیادی در حوزه‌های اقتصادی اجتماعی تولیدی از این رخداد طبیعی متاثر شده اند.
وی گفت: مراتع و رویشگاه‌های شمال گلستان در سال‌های نه چندان دور میزبان ده‌ها هزار راس گوسفند و بز بود و صدها بهره‌بردار در این منطقه با گوسفندداری به امرار معاش می‌پرداختند؛اما در سالیان اخیر و با خشکسالی گسترده و متوالی این اراضی به مناطق کم پوشش تبدیل شده‌اند که پتانسیل میزبانی از گله‌های گوسفند و بز را ندارند.
کلنگی ادامه داد: مراتع فقیر و درجه ۳ واقع در شمال شهرهای گمیشان، آق‌قلا، گنبد کاووس و کلاله یکی از بهترین مناطق برای گسترش صنعت شترداری محسوب می شوند؛ دشت‌های وسیع این مناطق می‌توانند بستری مناسب برای زمینه اشتغال ده‌ها نفر را در این صنعت شتر در بخش سنتی و صنعتی فراهم کنند.
این کارشناس حوزه دامداری گفت: یکی از مزایای گسترش فعالیت شترداری در مناطق شمالی گلستان آن است که رونق این صنعت مهاجرت اهالی روستاهای مرزنشین را متوقف می‌کند و موجب مانایی مرز نشینان خواهد شد لذا دولت باید توجه ویژه تری به این صنعت داشته باشد.
وی ادامه داد: یکی از موضوعاتی که صنعت شتر با آن دست و پنجه نرم می‌کند؛ موضوع پرورش سنتی آن است .فرآیندی که بهره‌وری در آن به حداقل می‌رسد و عایدی شتردار کفاف هزینه‌های آن را نمی‌دهد.
کلنگی گفت: باید تلاش کنیم با سازوکارهای مختلف، زمینه توسعه پرورش صنعتی شتر در گلستان افزایش یابد؛ با شترداری صنعتی ارزش افزوده بیشتری نصیب تولید کنندگان می‌شود.
وی ادامه داد: نبود واحدهای فرآوری و بسته‌بندی تولیدات شتر و خام فروشی یکی از چالش‌های جدی صنعت شترداری در گلستان است که با سرمایه‌گذاری دولت یا مشارکت بخش خصوصی برطرف می‌شود؛ باید زنجیره تولید در گلستان کامل شود.
صدور مجوز پرورش شتر تسهیل می شود
رئیس سازمان جهاد کشاورزی گلستان اظهار کرد: رونق و توسعه صنعت شترداری به مؤلفه‌های متعددی بستگی دارد که راه‌اندازی و نوآوری در بسته‌بندی محصولات و ترسیم سازوکارهای بازرگانی مناسب برای تولیدات وابسته به صنعت شتر از جمله این عوامل است.
محمد برزعلی ادامه داد: شرایط خاصی مناطق شمالی گلستان و نوع چیدمان اقوام ساکن در این منطقه، زمینه فعالیت در حوزه پرورش شتر را فراهم کرده است؛ بسیاری از ترکمن‌های ساکن در نوار شمالی استان در کنار پرورش اسب به فعالیت شترداری هم مشغول هستند.
برزعلی گفت: به‌گزینی و انتخاب نژادهای مطلوبتر و همخوان با شرایط اقلیمی و فلور منطقه می‌تواند موجب افزایش عایدی فعالان این بخش شده و استقبال از صنعت شتر داری را افزایش دهد.
وی گفت: جهاد کشاورزی گلستان با هدف اشاعه و گسترش فعالیت‌های مرتبط با پرورش شتر شرایط صدور مجوزهای لازم را تسهیل کرده و تلاش دارد تا امکان بهره‌بندی علاقمندان از تسهیلات کم بهره را فراهم کند.
گفتنی است که بر اساس آمارهای سازمان جهاد کشاورزی گلستان، بیش از ۷ هزار شتر در گلستان وجود دارد که در صورت احداث و استقرار واحدهای فرآوری شیر ،دوغ و گوشت شتر می تواند موجب خلق ارزش افزوده بیشتر و درآمد مطلوبتر برای پرورش دهندگان شتر در این استان شود.
منبع خبر: خبرگزاری دانشجو
تاریخ انتشار: 1402/08/15
